ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΛΛΑΣ

ΕΝΑ ΟΜΟΡΦΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ
Πάντα υπάρχει μια ευκαιρία να επισκεφτούμε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας. Θα μπορούσαμε να πούμε πως επιβάλλεται ως κάτοικοι του νομού Πέλλας να το επισκεφτούμε. Με τα παιδιά μας, με φίλους, με συναδέλφους.
Είναι ένας μοναδικά ήρεμος αρχιτεκτονικά χώρος που περιλαμβάνει όλη την ιστορία της γης των Μακεδόνων και όχι μόνο…
Στην ενότητα της ενημέρωσης παρέχονται στον επισκέπτη μέσα από κείμενα, φωτογραφίες και χάρτες τα απαραίτητα στοιχεία για την γνωριμία μας με την Πέλλα: τη γεωμορφολογική εξέλιξη της περιοχής, τον αρχαιολογικό χώρο και τα μνημεία του, τις ενεπίγραφες κεραμίδες με το όνομα ΠΕΛΛΗΣ που οδήγησαν στην ταύτισή της, καθώς και επιλεγμένα νομίσματα από τις ανασκαφές διαφόρων χώρων, κοπές Μακεδόνων βασιλέων (από τον Αλέξανδρο Α’ ως τον Περσέα), αλλά και των χρόνων μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση του 168 π.Χ.

Δέκα από τα πιο χαρακτηριστικά αντικείμενα που εκτίθενται στις αίθουσες του μουσείου της Πέλλας συνιστούν δέκα διαφορετικές εικόνες της διαχρονίας της Πελλαίας Χώρας.
Τον επισκέπτη υποδέχονται στον εκθεσιακό χώρο δυο σημαντικά ευρήματα της Πέλλας και γενικότερα του μακεδονικού χώρου, που σχετίζονται με τον Αλέξανδρο Γ΄, τη μεγάλη ιστορική προσωπικότητα των Ελλήνων, που γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Πέλλα: μια μαρμάρινη κεφαλή που θεωρείται πορτραίτο του Αλεξάνδρου Γ΄ και το ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο, που τον απεικονίζει με χαρακτηριστικά στοιχεία του θεού Πάνα.

Η πρώτη θεματική ενότητα του κυρίως εκθεσιακού χώρου αναφέρεται στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της Πέλλας. Την είσοδο στην ενότητα υποδεικνύει η αναπαράσταση ξύλινης θύρας. Κύρια εκθέματα της ενότητας αποτελούν τα ψηφιδωτά δάπεδα των οικιών του Διονύσου και της Ελένης, τοποθετημένα στο δάπεδο και η αποκατεστημένη με πολύχρωμα κονιάματα διακόσμηση τοίχου αίθουσας της λεγόμενης οικίας των κονιαμάτων. Στις προθήκες εκτίθενται ανασκαφικά ευρήματα που παρέχουν πλήθος στοιχείων για τη δομή και τη λειτουργία των χώρων των κατοικιών, τον εξοπλισμό τους, την καθημερινή ζωή των ενοίκων τους, την ένδυση, τον καλλωπισμό, τις ασχολίες τους, τις λατρευτικές τελετές στα οικιακά ιερά, την άθληση, την εκπαίδευση, τη διασκέδαση. Αρχιτεκτονικά μέλη και κεραμώσεις, αντικείμενα εξοπλισμού των οικιών, αποκαταστάσεις επίπλων (συμποσιακή κλίνη, δίφρος, κυλικείο) και μακέτες συμβάλλουν στην κατανόηση της λειτουργίας των χώρων και των καθημερινών δραστηριοτήτων.

Η δεύτερη θεματική ενότητα έχει ως αντικείμενο τη δημόσια ζωή στην Πέλλα. Τα εκτεθειμένα ευρήματα, προερχόμενα κυρίως από την Αγορά, σχετίζονται με τους διοικητικούς θεσμούς (πήλινα σφραγίσματα δημόσιων εγγράφων, επιγραφές, νομίσματα, μνημειακή πλαστική), τις παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες (αγγεία αποθήκευσης και μεταφοράς κρασιού, λαδιού κλπ., πολλά με ενσφράγιστες λαβές, που υποδεικνύουν εμπορικές συναλλαγές, αγγεία καθημερινής χρήσης, συμποσίων και λατρευτικών τελετών, ποικίλων σχημάτων και διακοσμήσεων, μήτρες για την παραγωγή ανάγλυφων αγγείων, πήλινα ειδώλια και μήτρες για την κατασκευή τους, εξοπλισμός εργαστηρίων κεραμικής και μεταλλοτεχνίας κ.ά). Την αρχιτεκτονική μορφή του συγκροτήματος απεικονίζει μακέτα της Αγοράς, ενώ ένα αποκατεστημένο εργαστήριο κεραμικής με τα ευρήματα, όπως βρέθηκαν στην ανασκαφή, παρέχει μια σαφή εικόνα της παραγωγικής διαδικασίας.

Στην τρίτη θεματική ενότητα της έκθεσης εκτίθενται ψηφιδωτά δάπεδα και ευρήματα των ιερών της Πέλλας και παρέχονται πληροφορίες για τους λατρευόμενους θεούς, την οργάνωση και τη λειτουργία των θρησκευτικών κτιρίων (Ιερά Δάρρωνα, Μητέρας των Θεών και Αφροδίτης, θεσμοφόριο). Ποικίλα αναθήματα (πήλινα ειδώλια, μαρμάρινα αγαλμάτια, επιγραφές, αγγεία, προϊόντα μεταλλοτεχνίας) υποδεικνύουν τις ποικίλες δραστηριότητες των οργανωμένων ιερών της Πέλλας.

Η τέταρτη θεματική ενότητα της έκθεσης, των νεκροταφείων, είναι η μόνη αποκλεισμένη από τις υπόλοιπες, λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα των ταφικών κτερισμάτων. Εδώ εκτίθενται δυο ταφές με τα κτερίσματά τους : ένας ενταφιασμός παιδιού σε πήλινο πίθο της Εποχής του Χαλκού και η αποκατάσταση ενός κιβωτιόσχημου τάφου του τέλους του 5ου αι. π.Χ. Στις προθήκες εκτίθενται κτερίσματα των νεκροταφείων της Πέλλας, των Εποχών Χαλκού και Σιδήρου, των κλασικών χρόνων (5ος, 4ος αι. π.Χ.) και της ελληνιστικής εποχής (3ος, 2ος αι. π.Χ.) παρέχοντας πλήθος στοιχείων για τις κοινωνικές δομές, τα ταφικά έθιμα, τη γλώσσα των κατοίκων, δηλαδή τη δωρική διάλεκτο, τα επιτεύγματα διαφόρων τομέων της τέχνης.

Από την ενότητα των νεκροταφείων ο επισκέπτης του μουσείου διασχίζοντας έναν ανηφορικό διάδρομο καταλήγει στην αίθουσα του ανακτόρου. Αριστερά έχει οπτική επαφή με τις προηγούμενες εκθεσιακές ενότητες και δεξιά, μέσω μικρών ανοιγμάτων του κτιρίου, με τον αρχαιολογικό χώρο. Στην ενότητα του ανακτόρου παρέχονται στοιχεία για την αρχιτεκτονική μορφή και τις λειτουργίες του ανακτορικού συγκροτήματος, καθώς και για την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Από τον εξώστη, που περιτρέχει τον εκθεσιακό χώρο του ισογείου, υπάρχει η δυνατότητα της πανοραμικής επαφής με τα εκθέματα και ταυτόχρονα μιας γενικής ενημέρωσης για τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία της ευρύτερης περιοχής της Πέλλας, τα οποία μπορεί να επισκεφθεί κανείς στο πλαίσιο μιας ενιαίας αρχαιολογικής διαδρομής. Στο αίθριο, τέλος, του μουσείου εκτίθενται αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά, επιτύμβιες, αναθηματικές και ενεπίγραφες στήλες.

ΜΟΝΑΔΙΚΟ «ΠΕΛΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ»
Η πρώτη ανασκαφική έρευνα στην Πέλλα πραγματοποιήθηκε το 1914-1915 από τον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Μακεδονίας Γεώργιο Π. Οικονόμο και αποκάλυψε τμήματα δύο οικιών της ελληνιστικής πόλης. Το 1957, έπειτα από την τυχαία ανακάλυψη ενός σφονδύλου κίονα στο υπόγειο σπιτιού της Πέλλας, πραγματοποιήθηκαν δοκιμαστικές ανασκαφικές έρευνες που αποκάλυψαν τμήμα της «οικίας του Διονύσου». Έως και το 1963 οι Χ. Μακαρόνας και Φ. Πέτσας ανέσκαψαν τμήματα της

Αγοράς και των οικιών που βρίσκονται πλησίον αυτής. Μεταξύ των ευρημάτων ήταν πολλά ψηφιδωτά δάπεδα, ορισμένα από τα οποία εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας. Οι δύο ανασκαφείς πραγματοποίησαν δοκιμαστικές τομές και στον λόφο που δέσποζε στα βόρεια της πόλης όπου και αποκάλυψαν τμήματα διαφόρων κτιρίων, μεταξύ των οποίων το βόρειο τμήμα του Κτιρίου Ι. Επίσης, στα νότια της πόλης προς την περιοχή του Φάκου, εντόπισαν τμήματα της οχύρωσης.
Η ανασκαφική έρευνα στον αρχαιολογικό χώρο του Ανακτόρου της αρχαίας Πέλλας ξεκίνησε το 1957 και πραγματοποιήθηκε σε τέσσερις ανασκαφικές περιόδους (1957-1963, 1981-1982, 1987-1991, 1994- 2001).

Η ανασκαφή της Παλαίστρας ή Κτιρίου V , που βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα του ανακτόρου της αρχαίας Πέλλας ξεκίνησε το 1987 από τον ανασκαφέα Π. Χρυσοστόμου και διήρκεσε έως το 2001, χωρίς να ολοκληρωθεί, οπότε και τοποθετήθηκαν πρόχειρα στέγαστρα στους βόρειους χώρους της και στην κολυμβητική δεξαμενή για την προστασία των αρχιτεκτονικών λειψάνων, των δαπέδων και των κονιαμάτων.

Η συστηματική πανεπιστημιακή ανασκαφή της Αγοράς από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή αρχαιολογίας Ι. Μ. Ακαμάτη, ξεκίνησε το 1980 και αποκάλυψε μια έκταση πάνω από 70.000 τ.μ. γύρω από την κεντρική πλατεία, ένα συγκρότημα από στοές και σειρές χώρων πίσω τους, στους οποίους ήταν εγκατεστημένα τα αρχεία, η έδρα των αρχόντων της πόλης, άλλες δημόσιες υπηρεσίες και πολλά εργαστήρια και καταστήματα. Το έργο της Αγοράς αναδείχθηκε με την αποκατάσταση του πυρήνα της αλλά και τη δημιουργία ενός νέου Αρχαιολογικού Μουσείου το οποίο άνοιξε για το κοινό το 2009.

Από το 1981 μέχρι και το 2011, πραγματοποιήθηκαν κατά διαστήματα ανασκαφικές έρευνες στον λόφο του ανακτόρου από τους Μ. Σιγανίδου, Β. Μισαηλίδου-Δεσποτίδου και Π. Χρυσοστόμου που αποκάλυψαν την τεράστια έκταση 60.000 τ.μ. που καταλάμβανε το συγκρότημα και την πολύπλοκη κάτοψή του. Από το 2016 -παράλληλα με τις ανασκαφές από τις Ε. Τσιγαρίδα και Α. Σκίτσα- ξεκίνησε και το μεγάλο έργο της αποκατάστασης των κτιρίων του ανακτόρου, το οποίο συνεχίζεται ως σήμερα.

ΣΤΟΧΟΣ Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΑΝΑΚΤΟΡΟΥ
Το 2017 εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2014-2020 το έργο «Αποκατάσταση, συντήρηση και ανάδειξη κτιρίου Ι και μνημειακής εισόδου ανακτόρου αρχαίας Πέλλας. Εργασίες διαμόρφωσης νέας εισόδου στην ανατολική πλευρά του λόφου του ανακτόρου και πορείας επισκεπτών» με βασικούς άξονες την αποκατάσταση και προστασία των αρχαιολογικών λειψάνων, τη διευθέτηση της προσβασιμότητας του αρχαιολογικού χώρου, την εξασφάλιση συνθηκών άνεσης και απρόσκοπτης κίνησης όλων των ομάδων επισκεπτών εντός του χώρου, τη δημιουργία εύληπτου εποπτικού υλικού κατανόησης της μεταδιδόμενης πληροφορίας και τέλος, τη δημιουργία υποδομών εξυπηρέτησης των επισκεπτών.
Στο πλαίσιο του έργου εκπονήθηκαν μελέτες συντήρησης και ανάδειξης των δύο κτιρίων, του μνημειακού Προπύλου και του Κτηρίου Ι με στόχο την όσο το δυνατό πληρέστερη προστασία και ανάδειξη του αυθεντικού οικοδομικού υλικού, την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ανακτόρου και των εν λόγω κτισμάτων, όπως το εντυπωσιακό μέγεθός τους, τη δομή, τη χρήση των κλιμακωτών ανδήρων και τη θεατρικότητα, ένα χαρακτηριστικό που θα επικρατήσει στην ελληνιστική αρχιτεκτονική.
Για την ανάδειξη του ανακτόρου και τη μετατροπή του χώρου σε επισκέψιμο, εκτός από τις εργασίες προστασίας και αποκατάστασης των ανασκαμμένων περιοχών και των αρχαιολογικών υπολειμμάτων, ήταν απαραίτητη η δημιουργία υποδομών για τους επισκέπτες. Δημιουργήθηκε λοιπόν νέα είσοδος στη βάση της ανατολικής πλευράς του λόφου και ευρύς χώρος στάθμευσης, διαδρομές περιήγησης, πρόσβαση επισκεπτών με κινητικά προβλήματα, τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων και ό,τι απαιτείται για την περιήγηση στον χώρο.

Η Πέλλα πραγματικά είναι
ένα σημαντικό κομμάτι της Ιστορίας.

Είναι ο τόπος του Αλέξανδρου, είναι ο τόπος μας…