Καθώς η θερμοκρασία ανεβαίνει το καλοκαίρι, αλλάζει η επιδημιολογία των λοιμώξεων, που οφείλονται σε μικρόβια, ιούς, μύκητες, πρωτόζωα. Η παραμονή στο ύπαιθρο ελαττώνει τις αερογενείς λοιμώξεις. Οι λοιμώξεις γενικά είναι λιγότερες σε σχέση με το χειμώνα, ιδίως οι ιογενείς. Η ζέστη δεν ευνοεί την επιβίωση των ιών, με εξαίρεση τους εντεροϊούς που αντέχουν. Αυτοί μεταδίδονται κυρίως από ακάθαρτα χέρια.

Λοιμώδη νοσήματα από έκθεση σε μολυσμένο νερό ή σε αθλούμενους είναι συνηθισμένα το καλοκαίρι και οφείλονται σε μετάδοση μικροοργανισμών με κατάποση ή εισπνοή μολυσμένων σωματιδίων ή με προσβολή του δέρματος και των βλεννογόνων. Τα πιο συχνά είναι ωτίτιδα και γαστρεντερίτιδα των λουομένων, μολύνσεις τραυμάτων και οφθαλμών και ουρολοιμώξεις. Οι τελευταίες συνδέονται με την πυκνότητα εντεροκόκκων και κολοβακτηριδίων στο νερό. Σπάνια προκαλούνται και επικίνδυνες λοιμώξεις, όπως ηπατίτιδα Α, νόσος των λεγεωνάριων κλπ..

Οι φλεγμονές του δέρματος και ιδρωτοποιών αδένων ευνοούνται από την αυξημένη εφίδρωση και τη διαβροχή του δέρματος που διαταράσσει την χλωρίδα του (τα αβλαβή μικρόβιά του) και την αντιβακτηριακή λειτουργία του σμήγματος, που ανταγωνίζονται τα παθογόνα μικρόβια. Η αύξηση των εξωτερικών δραστηριοτήτων, καθώς το δέρμα είναι περισσότερο εκτεθειμένο, αυξάνει τη συχνότητα των δερματικών φλεγμονών. Ήλιος, ζέστη, ακάθαρτοι κοινόχρηστοι χώροι σε παραλίες και καταλύματα δημιουργούν τις προϋποθέσεις. Δήγματα εντόμων και μικροτραυματισμοί επιδεινώνουν την κατάσταση. Ο σταφυλόκοκκος, ο στρεπτόκοκκος και ορισμένοι μύκητες είναι τα πιο συχνά αίτια. Κινδυνεύουν πιο πολύ οι διαβητικοί και οι ανοσοκατεσταλμένοι, που πρέπει να προσέχουν περισσότερο. Τα συμπτώματα είναι εξάνθημα, ερυθρότητα, οίδημα, κνησμός, κάποτε και πυρετός. Προληπτικά προτιμούμε άνετα και δροσερά ρούχα, ατομική πετσέτα (χωριστά για τα πόδια), αποφεύγουμε τα ερεθιστικά σαπούνια και τους μικροτραυματισμούς του δέρματος. Τα αντηλιακά είναι απαραίτητα. Δεν ξεχνούμε και τον αναμνηστικό αντιτετανικό εμβολιασμό μας, που γίνεται κάθε δέκα χρόνια.

Τα αφροδίσια νοσήματα σχετίζονται με την παράλειψη της χρήσης προφυλακτικού στις ευκαιριακές, και συχνά με διαφορετικούς συντρόφους, σεξουαλικές επαφές του καλοκαιριού. Τα συχνότερα παθογόνα που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή είναι η ηπατίτιδα β, ο ιός των θηλωμάτων (κονδυλώματα), τα χλαμύδια και τα μυκοπλάσματα (ουρηθρίτιδες), ο έρπητας, ο γονόκοκκος (βλεννόρροια), οι τριχομονάδες, η ωχρά σπειροχαίτη (σύφιλη), ο ιός του ΑIDS. Τα αφροδίσια συχνά δεν έχουν συμπτώματα, με αποτέλεσμα κάποιος να μολύνει το σύντροφό του χωρίς να το καταλαβαίνει.

Οι ουρολοιμώξεις οφείλονται σε παθογόνα που προσβάλλουν ουροδόχο κύστη, ουρήθρα, προστάτη και νεφρούς. Συνήθη συμπτώματα είναι τσούξιμο στην ούρηση, συχνουρία, πυρετός, κοιλιακός πόνος, ναυτία ενώ μπορεί να είναι ασυμπτωματικές και να αποκαλύπτονται μόνο μετά από εξέταση των ούρων. Τα μικρόβια που ευθύνονται είναι πολλά, με κύριο εκπρόσωπο το κολοβακτηρίδιο. Προδιαθετικοί παράγοντες είναι η αυξημένη εφίδρωση, η αφυδάτωση και οι κακές συνθήκες υγιεινής που εκθέτουν την ουρήθρα σε μικρόβια του πρωκτού.

Οι τροφικές δηλητηριάσεις είναι συχνές το καλοκαίρι λόγω έκθεσης των τροφών σε υψηλές θερμοκρασίες που ευνοούν τον πολλαπλασιασμό λοιμωδών παραγόντων στο νερό και στα τρόφιμα, Οφείλονται σε κατανάλωση ακατάλληλου νερού ή τροφίμου. Τα συμπτώματα είναι κοιλιακά άλγη ή ήπια διάρροια, μπορεί όμως να εμφανιστεί σοβαρή διάρροια, εμετός, υψηλός πυρετός, έντονο κοιλιακό άλγος ή αιματηρές κενώσεις. Οι μικροοργανισμοί που ευθύνονται είναι ιοί και μικρόβια. Κινδυνεύουν περισσότερο όσοι καταναλώνουν κακο-μαγειρεμένο πρόχειρο φαγητό, κρέμες και ωμά κυρίως θαλασσινά.

Τα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν το καλό πλύσιμο των χεριών και των τροφίμων. Τα τρόφιμα δεν πρέπει να πιάνονται με τα χέρια που έχουν πληγές ή πυώδεις φλεγμονές. Μετά το πλύσιμο τα τρόφιμα να μαγειρεύονται σε υψηλή θερμοκρασία για αρκετή ώρα και να καταναλώνονται άμεσα, αλλιώς να τοποθετούνται στο ψυγείο. Τα τρόφιμα πρέπει να προστατεύονται από μύγες και έντομα που είναι συχνά φορείς μικροοργανισμών. Τα σκεύη που χρησιμοποιούνται για την κοπή τους να πλένονται καλά. Καλό πλύσιμο πρέπει να γίνεται και με τα υπολείμματα στους πάγκους της κουζίνας μετά την κοπή και την επεξεργασία των τροφίμων. Να χρησιμοποιούνται άλλα σκεύη και εργαλεία για τα ωμά και άλλα για τα μαγειρεμένα τρόφιμα, άλλα για τα κρέατα και άλλα για τα λαχανικά. Δεν πρέπει να καταναλώνονται μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά, αμφίβολης προέλευσης φαγητά, ποτά, νερό και παγάκια. Τα φρούτα να ξεφλουδίζονται όταν δεν γίνεται να πλυθούν.

Τα κλιματιστικά, τέλος, αν δεν συντηρούνται σωστά, μπορεί να μεταδώσουν αναπνευστικές λοιμώξεις ή μυκητιάσεις ενώ, πιο σπάνια, ακόμη και τη νόσο των λεγεωνάριων.

Αντιμετώπιση και πρόληψη

Τα γενικά μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν το καλό πλύσιμο των χεριών και των τροφίμων, την αποφυγή υπερβολικής κόπωσης και τη βέλτιστη ρύθμιση χρόνιων παθήσεων που προκαλούν ανοσοκαταστολή, όπως ο διαβήτης. Περιορίζουμε την έκθεση στον ήλιο, καθώς αφυδατώνει ακόμα γρηγορότερα το σώμα και προκαλεί εξάντληση. Πλένουμε τα χέρια μας μετά από χώρους που βρίσκονται πολλά άτομα, τρώμε υγιεινά και πίνουμε αρκετό νερό. Αποφεύγουμε απότομες αλλαγές θερμοκρασίας σε κλιματιζόμενους χώρους επειδή προκαλούν συστολή των αγγείων της μύτης και μειώνεται η ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιμετωπίσει τους ιούς.

Ειδικότερα:

Τα Κρυολογήματα
Όταν εμφανίζονται συμπτώματα όπως συνάχι, πονόλαιμος, χαμηλός πυρετός, πονοκέφαλος και πόνοι στους μυς και στα οστά, τότε πρόκειται για «κοινό κρυολόγημα» δηλαδή ιογενή λοίμωξη, πιο συχνά στο τέλος του καλοκαιριού και το φθινόπωρο. Δεκάδες είδη ιών προκαλούν το «κοινό κρυολόγημα» για το οποίο δεν ωφελούν τα αντιβιοτικά.

Τα Διαρροϊκά Σύνδρομα
Το καλοκαίρι είναι συχνότερα τα διαρροϊκά σύνδρομα και η γαστρεντερίτιδα (δηλαδή διάρροια που συνοδεύεται από εμέτους) διότι ευνοούνται από τη ζέστη, την ευκολία μετάδοσης και τη χρήση τροφίμων χωρίς καλή συντήρηση. Αίτιο είναι κατά κανόνα είδη ιών, συνήθως εντεροϊών. Δεν χρειάζονται αντιβιοτικά. Επειδή η διάρροια προκαλεί αφυδάτωση συστήνεται λήψη υγρών από το στόμα. Η διατροφή να είναι ελαφρά. Αν όμως η διάρροια υπερβεί τις 3 ημέρες ή εμφανιστεί υψηλός πυρετός ή αίμα στα κόπρανα συμβουλευόμαστε άμεσα γιατρό, ο οποίος θα επιλέξει τα κατάλληλα αντιβιοτικά.

Τσιμπήματα από Έντομα
Μετά από τσίμπημα από κουνούπια η άλλα έντομα εφόσον εμφανιστεί έντονη και εκτεταμένη ερυθρότητα γύρω από τα τσίμπημα όπως και πυρετός, χρειάζεται αντιβιοτικό γιατί μάλλον έχει προκληθεί μόλυνση από στρεπτόκοκκους ή σταφυλόκοκκους.

Ωτίτιδα των Κολυμβητών
Το μπάνιο στην πισίνα το καλοκαίρι και σπανιότερα στη θάλασσα προδιαθέτει σε ωτίτιδα. Είναι μικροβιακή (συνήθως από ψευδομονάδα) φλεγμονή στον έξω ακουστικό πόρο που εκδηλώνεται με πόνο, ερυθρότητα και οίδημα. Θεραπεύεται με σταγόνες αντισηπτικού τοπικά. Συμβουλευόμαστε γιατρό αν χρειάζεται. Άλλο συχνό πρόβλημα είναι η ιγμορίτιδα. Μπορεί να οφείλεται σε κολύμπι σε μολυσμένα νερά ή σε καταδύσεις με ανοιχτή μύτη.
Η ρινική συμφόρηση («μπούκωμα»), η καταρροή (συνάχι), ο πονοκέφαλος, οι πυώδεις εκκρίσεις από τη μύτη, διαταραχές στην όσφρηση και βήχας, είναι τα συμπτώματά της.
Απλά προληπτικά μέτρα είναι να κρατάμε τα αυτιά όσο το δυνατόν στεγνά, να μην χρησιμοποιούμε μπατονέτες, να πηγαίνουμε στον γιατρό για καθαρισμό της κυψελίδας, να αποφεύγουμε να κολυμπάμε σε βρώμικες θάλασσες ή πισίνες, να απευθυνόμαστε άμεσα σε ειδικό εάν έχουμε πόνο, αιμορραγία ή ξαφνική απώλεια ακοής.

Οι ουρολοιμώξεις
Το μπάνιο στη θάλασσα το καλοκαίρι δεν προκαλεί ουρολοιμώξεις παρόλο που επικρατεί λανθασμένα η αντίθετη άποψη. Συχνά απαιτείται καλλιέργεια ούρων και συμβουλή από γιατρό για να χορηγηθούν ή όχι τα κατάλληλα αντιβιοτικά. Η πρόληψη περιλαμβάνει την επαρκή πρόσληψη νερού και την επιμελή ατομική υγιεινή.

Οι Κολπίτιδες
Το μπάνιο στη θάλασσα ιδιαίτερα σε όσες έχουν προδιάθεση (παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, ανοσοκαταστολή, ιδίως όταν χορηγείται κορτιζόνη) είναι δυνατόν να προκαλέσει κολπίτιδα από μύκητες με συμπτώματα που συχνά μοιάζουν με τα συμπτώματα της κυστίτιδας. Η μυκητιασική κολπίτιδα οφείλεται στην κάντιντα και απαιτεί ενδοκολπική αντιμυκητιασική αλοιφή ή ενδοκολπικά υπόθετα και καλύτερα η πάσχουσα να συμβουλευτεί γυναικολόγο. Σε υποτροπιάζουσες κολπίτιδες προληπτικά: μην στεγνώνετε στον ήλιο φορώντας βρεγμένο μαγιό αλλά πρώτα αφαιρέστε το μαγιό, μετά πλύντε το σώμα και ιδιαίτερα την περιγεννητική περιοχή με καθαρό γλυκό νερό και φορέστε άλλο καθαρό στεγνό μαγιό για την ηλιοθεραπεία σε κάθισμα ή σε ξαπλώστρες και όχι επάνω στην άμμο ή σε ψάθα επάνω στην άμμο, γιατί η άμμος φιλοξενεί μύκητες.

Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (αφροδίσια)
Η «ελευθεριότητα» των σεξουαλικών σχέσεων το καλοκαίρι ενοχοποιείται για την αύξηση των σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων (βλεννόρροιας, σύφιλης, κονδυλωμάτων, έρπητα). Σε περίπτωση πυώδους εκκρίματος από την ουρήθρα ή τον κόλπο, «πληγής» ή εξανθημάτων στα γεννητικά όργανα, χωρίς χρονοτριβή συμβουλευόμαστε γιατρό. Η σταθερή χρήση προφυλακτικού, η ούρηση και το καλό πλύσιμο μετά την επαφή αλλά και οι εμβολιασμοί για ορισμένα λοιμώδη είναι απαραίτητα μέτρα.

Χρήσιμη συμβουλή
Αν παρουσιάσουμε συμπτώματα προσπαθούμε να διακρίνουμε την ίωση από την αλλεργία. Αυτό μπορεί να γίνει ως εξής: 1) στις ιώσεις τα συμπτώματα ρινίτιδας, πονόλαιμου κλπ εμφανίζονται σταδιακά ενώ στην αλλεργία ταυτόχρονα,
2) Στις αλλεργίες τα συμπτώματα αλλάζουν από χώρο σε χώρο ενώ στις ιώσεις ο πυρετός και οι μυαλγίες αποτελούν συχνά πρόσθετα συμπτώματα.

Διαμαντής Χλωρός

Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος

Διευθυντής Πνευμονολογικού Τμήματος ΕΣΥ

ΓΝ “Γ. Παπανικολάου” Θεσσαλονίκης