ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Το έθιμο “της καμήλας”

« Πρόκειται για έθιμο της Ανατολικής Ρωμυλίας (Β. Θράκη) που γινόταν παραμονή Χριστουγέννων ή Πρωτοχρονιάς, που αναβιώνει ως τις μέρες μας.

Οι νέοι φτιάχνουν ένα σκελετό με ξύλα και τον ντύνουν με κουρέλια και δέρματα ώστε να πάρει τη μορφή καμήλας. Ύστερα δυο παλικάρια μπαίνουν από κάτω και αποτελούν τα πόδια της καμήλας. Την καμήλα οδηγεί ο καμηλιέρης με συνοδεία ομάδας νέων που ψάλλουν τα κάλαντα. Οι νοικοκυραίοι δίνουν στην καμήλα λουκάνικα και χρήματα. Τότε η καμήλα γονατίζει και τους φιλάει το χέρι. Στη διάρκεια της περιφοράς τρέχει η καμήλα και ξεφεύγει από τον καμηλιέρη. ΄Ολοι τρέχουν να την πιάσουν χτυπώντας την. Η παρουσία της καμήλας είναι συμβολική. Είναι μοναδική στην αντοχή στις κακουχίες, στην πείνα, στη δίψα, στο μακρύ δρόμο και το βαρύ φορτίο. Ο Συμβολισμός με την κακοπάθεια του ζώου δείχνει τον άνθρωπο που αντέχει τις περιπέτειες στη διάρκεια της πορείας του μέσα στο χρόνο, κουβαλώντας το φορτίο της ζωής.»

Ταυτόχρονα με το έθιμο της Καμήλας ψάλλουμε και τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα την παραμονή των Χριστουγέννων.

ΚΑΛΑΝΤΙΣΜΑ

Εβγάτε, δέτε, μάθετε το νιο Χριστό που γεννιέται

Γεννιέται κι αναθρέφεται στο μέλι και στο γάλα

Το μέλι το τρων οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες,

Τα κήρα στα σταλάσματα σ΄ όλα τα μαναστήρια.

Συνοικισμός Καρυωτών ΤΖΑΜΑΛΑ – Δεκαετία 1950

Αναπαράσταση εθίμου Γιαννιτσά 2006

Το έθιμο “Εννιά Φαγιά”

Παραδοσιακά, οι προετοιμασίες για τη μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων ξεκινούσαν νωρίς. Σύμφωνα με το έθιμο, τις ημέρες αυτές θα έπρεπε να ετοιμαστούν τα λουκάνικα, ο Καβουρμάς και η Καρβαβίτσα, νοστιμότατα παραδοσιακά εδέσματα, όλα παρασκευασμένα από το κρέας του γουρουνιού που εκτρέφονταν για αυτό το σκοπό.

Η διαδικασία των Χριστουγεννιάτικων ετοιμασιών έφτανε στο αποκορύφωμά της την παραμονή της γιορτής. Οι νοικοκυρές των σπιτιών έπρεπε να ζυμώσουν και να ετοιμάσουν το Χριστόψωμο – την Μπουγάτσα, όπως της έλεγαν – φτιαγμένο με ιδιαίτερο μεράκι και στολίσματα. Επίσης, ετοίμαζαν τις κουλούρες για να κεράσουν τους μικρούς κολιντάριδες που θα περνούσαν από όλα τα σπίτια, για να καλαντίσουν. Το βράδυ της Παραμονής, ετοιμαζόταν το τραπέζι της Παναγιάς, τιμώντας τη Θεοτόκο, που αυτό το βράδυ θα έφερνε στον κόσμο το Θείο Βρέφος.

Επάνω στο τραπέζι έπρεπε να βρίσκονται τα Εννιά Νηστίσιμα Φαγιά. Σύμφωνα με μια παράδοση, ο αριθμός Εννιά συμβολίζει τις περιοχές που περιπλανήθηκαν η Παναγία με το Θείο Βρέφος και τον Ιωσήφ κατά το Διωγμό του Ηρώδη. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, Εννιά ήταν τα φαγητά που μετρήθηκαν από τα παιδιά μιας οικογένειας, στο τραπέζι που ετοίμασε η μάνα τους για να γιορτάσει το γεγονός της Γέννησης του Χριστού

“ΜΩΜΟΓΕΡΟΙ”

Τα Μωμο(γ)έρια είναι λαϊκό, θεατρικό δρώμενο που παίζεται στο δρόμο και όχι στο θέατρο. Το παραδοσιακό, αυτό θέατρο του ποντιακού λαού περιοριζόταν χρονικά στο δωδεκαήμερο, από τα Χριστούγεννα ως τα Θεοφάνια. Η ονομασία τους (μώμος = λοιδορία, κοροϊδία) μας παραπέμπει στην αρχαιότητα, ενώ σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, ανάλογες γιορτές γινόντουσαν και στα βυζαντινά χρόνια.

Τα Μωμοέρια περιλάμβαναν μεταμφιέσεις και δρώμενα. Συνήθεις τύποι ήταν: Ο Γέρον ή ο κοτσαμάνον: Ο καταπιεσμένος Έλληνας που με τεχνάσματα παραπλανεί.

Οι χορευτές: Το ελληνικό γένος που μπήκε στο χορό της επανάστασης. Ο γαμπρόν: Η ελπίδα για το αύριο. Η νύφε: Το σημείο ρήξης και σύγκρουσης, η πέτρα του σκανδάλου. Οι διάβολοι και τσαούσηδες: Τα όργανα για την επιβολή της τάξεως. Ο κλέφτες τη νύφες: Η παρανομία και η ανυπακοή σ΄ όλο της το μεγαλείο. Ο αλογάς: Ο θεματοφύλακας των θεσμών. Ο πασιάς και ο αράπς : Τα μέλη της κοινωνίας που σε κάθε ευκαιρία παρανομούν. Ο γιατρόν: Ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Ο συνάνθρωπος που θα μας στηρίξει τη στιγμή που θα πέσουμε κάτω. Ο άρκον: Το ανδρωμένο γένος που δε φοβάται πλέον τον κατακτητή. Ο κατής: Το όργανο επιβολής του δικαίου και κατ επέκταση απ τον θεό στους Τούρκους. Το παχτσίς: Το τίμημα της παρανομίας και της αδικίας.

Οι υποδυόμενοι τους διάφορους χαρακτήρες ήταν συνήθως άτομα νεαρής ηλικίας, ανάμεσα στα οποία συγκαταλεγόταν απαραιτήτως και ένας λυράρης. Η θεματολογία του ειδικού αυτού Θεάτρου ποίκιλλε ανάλογα με τον τόπο. Οι αναφορές, εκτός από έναν κωμικό στόχο, είχαν πάντοτε συγκεκριμένες αιχμές και αποσκοπούσαν εκτός από τη διακωμώδηση, στη στηλίτευση των κακώς κειμένων.